23 april 2014

Herdankbaar

Zo’n twintig jaar geleden fietste ik met een leerling of vijfentwintig uit groep 8 achter me
aan door Apeldoorn. Het was ergens eind april negentien-nog-wat. We hielden een
project over de oorlog, Anne Frank, herdenken. Een monumententocht leek me een mooi
idee. Dus dat deden we. Leerlingen namen bloemen en zelfgeschreven kaartjes en
gedichten mee. We hadden wat liedjes over oorlog en vrede ingestudeerd, ik snoerde m’n
gitaar op m’n rug en daar gingen we. We reden langs zo’n vijf à zes oorlogsmonumenten,
parkeerden onze fietsen, ik vertelde wat over het betreffende monument, we zongen iets
van Bob Dylan, legden bloemen neer, hielden een minuut stilte en gingen weer verder.
Een prachtige dag.
De afgelopen week hadden we op Veluws College Twello het project ‘weggezet’. De opa
van een van onze leerlingen opende de ‘driedaagse’ met een presentatie over de oorlog.
Hij had veel spullen bij zich, vertelde twee keer wel zo’n anderhalf uur voor groepen van
vijftig leerlingen tegelijk. Er werd zeer aandachtig geluisterd en na afloop klonk het
applaus gemeend en vanzelf. Daarna dromden velen nog rondom hem met vragen, of om
nog eens goed naar al die voorwerpen en foto’s te kijken.
Jong en oud(er) bij elkaar, mooi om te zien. Onze gastspreker bood spontaan aan om de
dag erop mee te gaan naar voormalig kamp Westerbork. Ik plaatste een bericht op
Facebook met wat foto’s van de gastles. Al vrij snel kwam er een reactie van een oudleerling van me die zich dat project van de basisschool en die monumententocht nog
herinnerde. Het had toen veel indruk gemaakt. Een andere oud-leerling, die inmiddels
zelf voor de klas staat, vertelde dat hij binnenkort ook met z’n klas naar Westerbork ging.
Cirkel rond…! In dezelfde week hadden wij thuis een leerling uit Canada te gast, vanwege
een uitwisselingsproject. We woonden met die groep jongeren een herdenking bij op de
Canadese erebegraafplaats in Holten. Onze ‘dochter-voor-een-week las een zelfgeschreven
gedicht voor over herdenken, en durven dromen: ‘Dare to dream a dream’. Ik hield het niet
droog. Nu er steeds minder mensen over blijven die de oorlog hebben meegemaakt
vragen anderen zich af: Moeten we het er nog wel ieder jaar over hebben?
Ja, ja en ja!
Wordt het niet eens tijd op te houden over ‘die oorlog?’
Nee, nee en nee!
Herdenken is toch ook: opnieuw dankbaar zijn (herdankbaar) voor de vrijheid waarin we
leven? Vandaar dat onze leerlingen bij het project zelf een monument en/of herdenkingsplek
bedachten en daar een maquette van maakten. Straks, in ons gloednieuwe gebouw willen
we daadwerkelijk zo’n herdenkingsplekje hebben. Om te denken over oorlog en vrede. Om
te denken aan de mensen die we missen. Familieleden. Collega’s.
Het was dan ook geen toeval dat er al wat monumentjes verschenen voor onze collega
Frank, die nog steeds gemist wordt. ‘Onze vlinder in de winter, ijsbeer in de woestijn,
sokken in sandalen, je zal altijd bij ons zijn’, stond er op één te lezen. Daar wordt je vanzelf
al een minuut heel stil van. Herdenken is opnieuw (na)denken. Denken over. Denken aan.
Ik ben ‘herdankbaar’ dat we daaraan kunnen meehelpen in het onderwijs. Door mensen
bij elkaar te brengen. Oude en jonge mensen, zoals die opa en onze leerlingen. Scholieren
uit Canada en Nederland, die, hoe jong ook, samen herdenken en (her)dankbaar zijn.
Laten we dat maar blijven doen. Ieder jaar weer.
Ik wens iedereen een fijne vakantie (over vrijheid gesproken) en straks een mooie
herdenkingstijd. Even stilstaan. Al is het maar die ene minuut.
Bert Jansen
Docent VC Twello